|
| ||
|
|
||
|
لە دیاریترین تایبەتمەندییەکانی قۆناغی هەرزەکاریی
دکتۆر "ئەحمەد مەجدوب"، پسپۆڕی تایبه‌ت لەسەنتەری نەتەوەیی ، بۆ توێژینەوە کۆمەڵایەتی و تاوانکارییەکان، دەڵێت: لە دیاریترین تایبەتمەندییەکانی قۆناغی هەرزەکاری ئەمانەن" نقوم بون له‌ئه‌ندێشه‌کردنەوەدا،خوێندنەوەی چیرۆکی سێکسی، ڕۆمانی پۆلیسی، چیرۆکی توندوتیژی و تاوان، زیندەخەون، خۆشەویستی لەیەکەم نیگاوە، دەستدانە کاری مەترسیدار، ئارەزوی لاسایکردنەوە'."
یەکێکیتر لە گرنگترین ئەو گرفتانەی هەرزەکار پێوەی دەناڵنێت توشبونێتی بە نەخۆشییەکانی گەشەکردن وەکو "کەمخوێنی، چەمانەوەی پشت، کورتبینی"، سەرجەمی ئەم گرفتانە بۆ ئەو گەشەکردنە خێراو هەمە چەشنە دەگەڕێنەوە، كه لەجەستەی هەرزەکاردا ڕوو دەدات، ئه‌وه‌ش پێویستی بە خواردنی تەواو تەندروست هەیە، هەتاکو هاوکاریی جەستە بکات بوگەشەکردنی، بۆیە لەسەر خێزانەکان پێویستە لەپێناو دابینکردنی خۆراکی تەندروست و ژەمی باش لەڕوی چۆنێتیەوە بۆ هەرزەکار دابین بكه‌ن. پسپۆڕانی دەرونزانی و بواری کۆمەڵاتی و پەروەردەیی ڕێکەوتون لەسەر بەشداریپێکردنی هەرزەکار لە تاوتوێکردنی زانستیانە و ڕێکخراودا بۆچارەسەرکردنی کێشەکانیان، ئەویش بۆ ئه‌وه‌ی هەرزەکار کێشەکانی بخاتە ڕوو، تا ئەوپەڕی دڵنیابوون له‌خۆو ڕاشکاوانه لەگەڵ گەورەکاندا مامه‌له بکات.
لەگرنگترین ئەو ڕێگانەی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەرزەکار بەکاردەهێنێرێن: هاندانی چالاکی خۆشنودەگی بۆ هەرزەکارو ڕێکخستنی گەشت و بەشداریپێکردنیان لە چالاکیە مەیدانیەکاندا، هەروەها پێویستە ئاڕاستە بکرێن لەکاری دەستەجەمعیدا و بەشداریکردنیان لە پڕۆژە خزمەتگوزاریە گشتیەکان و خولە هاوینییەکاندا.
پێویستە دایکان و باوکان ئەوە لەبەرچاوبگرن، کە هەرزەکار لەکاتێکی جیاواز لەکاتی خۆیاندا ده‌ژی، بۆیە ناکرێت باوان حەزیان لەچیکرد، ئەوەش بەسەر منداڵەکانیاندا بسەپێنن، ئەمەش چ لە ڕووی ئایدۆلۆژیەوە بێت یان ئاینیەوە بێت یاخود لە جۆری جلوبەرگەوە بێت یان لە خواردن و خواردنەوەوە و چێژ وەرگرتن لە هونەر و گۆرانی. تێرکردن و پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی هەرزەکار و پەراوێز نەخستنی ئاڕاستەکردنی بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ و لێبووردەیی و سنگفراوانی لەبەرامبەر هەندێک لە هەڵوێستی کۆمەڵایەتی نادروستدا. پێویستە هەرزەکار لە خێزاندا هەست بەخۆشەویستی و یەکسانی و ئاسایش و سەربەخۆیی خۆی بکات و بەدوربێت لە ترسی لێکترازان و هەڵوەشاندنەوەی خێزان و شکست هێنان لە خوێندن و ملکەچی پێکردن. لەهەموی گرنگتر کەمکردنەوەی دەسەڵاتی دایک و باوکە بەسەر منداڵەکانیانەوە لەم قۆناغەدا و پێدانی دڵنیابوون بەشێوازێکی زۆر لەگەڵ چاودێریکردن و بەدواداچونی بە شێوەیەکی نهێنی.
فێرکردنی هەرزەکار بە بەرپرسیارێتی لەو شوێنەی تێیدا دەژی و پارێزگاریکردن لەو شتانەی کە لەبەردەستیدان و بەکارهێنانیان لە ڕێگەی ئیشی باش و بەرهەمهێنەرو دەرکردنی چەمکی مەترسیدار و هەڵە لە مێشکیدا و هاوڕێیەتیکردنی کەسانی نموونەیی وباش وفێرکردنی هەندێ ڕێگا بۆچارەسەرکردنی قەیران و ڕوبەڕوبونەوەی خەڵکانی تر بەشێوەیەکی دانایانەو دورلەتوندوتیژی، پاداشتکردنی لەکاتی باش و پۆزه‌تیڤدا و دورکەوتنەوە لەبەکارهێنانی ئەو زاراوانەی، دەبنە بێزارکردن و توڕەکردنی هەرزەکار.
ڕێگەدان بە هەرزەکار و فێرکردنی بۆ گوزارشتکردن لە بیرۆکە و باره ویژدانی و سۆزداریەکانی خۆی، بۆ ئەوەی چارەسەرکردنی کێشەکانی هەرزەکار ئاکامێکی باش بەدەستەوە بدات، پێویستە ئاگاداربین لەبەکارنەهێنانی گوزارشتی نێگەتیڤانە وه‌كو: "تۆ شکست خواردویت، کەلە ڕەق، سەرسەری، زماندرێژ، تۆقەت تێناگەیت،هەرگیزچاکنابیت، لەکۆڵمان بەرەوەو چه‌ند گوزارشتێكی نابه‌جێی دیكه"، ئەم وشە و دەستەواژانە بەتەواوەتی هەرزکار لاواز و بێئومێد دەکات و توشی کێشە و ماندووبونی زیاتری دەکات، بەدەر لەوەی گفتوگۆ و ڕێگە چارەسەرەکان ئاکامی نابێت. لێکۆڵینەوە زانستییەکان جەخت له‌سەر ئەوە ده‌که‌نه‌وه، که لە 80% کێشەکانی هەرزەکار بەهۆی ئەوەوەیە، کە باوان دەیانەوێت منداڵەکانیان بارگاوی بکەن بەداب و نەریت و بیروبۆچونی کۆمەڵگەکەیان. لێرەدا پێویسته پەروەردەکاران دیالۆگ لەگەڵ کەسوکاری هەرزەکاردا بکەن، چونکە زۆر جار دایک و باوک لەحەز و ئارەزوو و پێداویستییە هەنوکەییەکانی هەرزەکارەکەی خۆی تێناگات و چارەسەریشی بۆ ناکرێت، ئاڕاستە و لێکۆڵینەوە هاوچەرخەکان پێ لەسەر ئەوە دادەگرن هونەری گوێگرتن لەم قۆناغەدا بەشێکە لە کێشەکانی هەرزەکار، هەروەها گرنگیشە ڕایەڵەیەکی هاوڕێیانەو زمانێکی ناسک بەکاربهێرێت لەگەڵ هەرزەکاردا.
قوتابخانەی تایبەتی بۆ لێکۆڵینەوەی کۆمەڵایەتی لە وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا هەستاوە بە لێکۆڵینەوەیەک لەسەر 400 منداڵ لەسەرەتای تەمەنی باخچەی ساوایانەوە هەتا وەکو تەمەنی 24 ساڵی، ئەویش لەسەر بنچینەی چاوپێکەوتنی ناوبەناووجیاواز لە تەمەنەکانی 5، 9، 15، 18، 21، ساڵی ئەو هەرزەکارانەی، کە لە خێزانێکی پتەو و پێکەوە بەستراودا کە تاکەکانی پێکەوە بڕیار دەردەکەن و لەدانشتنە خێزانیەکاندا خۆشەویستی ئاڵوگۆڕ دەکرێت و گرنگی بەیەکتری دەدەن، ئەم جۆرە خێزانانە کەمتر دەکەونە ژێر فشارەوە بە چاوێکی پۆزەتیڤەوە سەیری ژیان دەکەن، ئەمانە زیاتر توانایان هەیە لە چارەسەرکردن و ڕوبەڕونەوەی کێشەکاندا، بەپێچەوانەشەوە ئەو خێزانانەی ئەو مەرجانەی سەرەوەیان تێدا نەبێت زیاتر نیشانەکانی خەمۆکی و فشاری دەرونیان تێدا بەدەر دەکەوێت.
چۆنێتی مامەڵەکــــردن لەگەڵ هەرزەکاراندا بۆ "ڕابـەر، بــاوان، مـامۆستایان هەرزەکاری یەکێکە لە قۆناغە گرنگەکانی ژیانی مرۆڤ، ئەم زاراوەیە واتای ژیانی نێوان کۆتاییەکانی منداڵی و سەرەتاکانی پێگەیشتنه، بۆیە تاک لێرەدا هەوڵدەدات، بۆ سەربەخۆبوون. هەندێک لە زانایان ئەم قۆناغە دادەنێن بە لەدایکبوونی ژیانێکی نوێ، یان گەردەلوول، یاخود قۆناغی قەیرانی دەروونیی، لەبەر ئەوەی یەکێکە لە قۆناغە ناسکەکانی تەمەنی مرۆڤ، کە ئەویش ماوەی باڵقبونە، ئەم قۆناغە بەپێی کارتێکەری کۆمەڵایەتی و ژیاری و جوگرافی و کەلتووری و ڕەگەزی دەگۆڕێت، بۆ نمونە کچان زوتر دەچنە ئەم قۆناغەوە وەک لە کوڕان هەروەها ئەوتاکانەی لە ناوچە گەرمەکاندان زوتر دەچنە قۆناغی هەرزەکاریەوە وەک لە ناوچە ساردەکان. هەرزەکاریی لە کۆمەڵگە مەدەنیەکاندا شێوازی جۆراو جۆری هەیە بە پێی ئەو ژینگەیەی کە هەرزەکاری تێدا دەژی لەوانە: هەرزەکاری سروشتی و خۆگونجێنەرو بێ کێشەو گرفت- هەرزەکاری کشاوە، لەکۆمەڵگەو خێزان و هەڵبژاردنی گۆشەگیری تەنیایی و تێڕامان لە کێشەکانی خۆی هەرزەکاری شەڕانگێزو یاخی بو بەرامبەر بە خودو، تاکەکانی خێزان و قوتابخانە هەرزەکاری لادەر، کە ئەمەش لە چەند ڕەفتارێکی لادەرانەدا خۆیان نیشان دەدەن وەکو بەکارهێنانی مادە بێهۆشکەرەکان، دزیکردن، پوکانەوەو کاڵبونەوەی ئاکار.
ڕوخسارو تایبەتمەندیەکانی گەشەی هەرزەکاریی بە شێوەیەکی گشتی
1- گەشەکردنی جەستەیی- فیسیۆلۆژی- جوڵەیی: قۆناغی هەرزەکاریی جیادەکرێتەوە بە کۆمەڵێک گۆڕانکاری جەستەیی خێرا، بەتایبەت لە سێ ساڵی یەکەمیدا بەهۆی زۆری ڕژێنی هۆڕمۆنی گەشەکردنه‌وه، لەگرنگترین ڕوخسارەکانی گەشەی جەستەیی درێژبونێکی بەرچاوە لە باڵادا، زیادبونی کێش، ئەمەش لەدەرئەنجامی گەشەیە لە خانەکانی ئێسکو و ماسولکەکانی دا، زۆربونی چەوری بەتایبەت لای کچان، هەروەها گەشەکردنی پەیکەری مرۆڤ. بە شێوەیەکی گشتی، لە ڕوخسارەکانی گەشەکردنی فیسیۆلۆژی بریتین لە گەشەکردنی قەوارەی دڵ، گەشەکردنی گەدەو گەورەبونی، کەئەمەش بەڵگەیە بۆ ئەوەی هەرزەکار توانای وەرگرتنی خواردنی هەیە بەشێوەیەکی زیاتر، بەهۆی ئەو گەشەکردنە خێرایەی کە ڕودەدات، وزەی زیادی لێدەبات . گەشەکردنی جەستەیی- فیسیۆلۆجی، جێماوی دەرونیی، لەسەر هەرزەکار بەجێدەهێڵێت، بۆیە پێویستە لەسەر پەروەردەکاران و دایکان و باوکان ئەمانە لەبەرچاو بگرن، گۆڕانکاریە جەستەییە سێکسیەکان ڕۆڵێکی بەرچاویان هەیە لە تێگەشتنی هەرزەکاریدا، بۆ نمونە کچان وەڵامدانەوەیان بۆ ئەم گۆڕانکارییە جەستەییانە دولایه‌نه‌یه، لەلایەکەوە شانازی بە کچێتی خۆیەوە دەکات و لەلایەکیشەوە شەرمەزارە لە دەرئەنجامی ئەو گۆڕانکاریانە و هەست بە دڵەڕاوکێ و ماندوبون دەکات، بە تایبەت لەکاتی سوڕی مانگانەدا، بەڵام لە ڕووی گەشەکردنی جوڵەییەوە هەرزەکار سست و بێتاقەت و ماندو بەدەردەکەوێت، زۆر جار جوڵەکانی هەرزەکار هاڕمۆنیەت و گونجان و وردیی پێوە دیارنیە وەکو، خۆپێداکێشان و بەرکەوتنی کەلوپەلی ناوماڵ، یاخود کەوتنە خوارەوەی شتومەک لە دەستی، هەموو ئەمانە دەگەڕێنەوە بۆ نەبونی هاوسەنگی
2- گەشەکردنی ژیری: گەشەکردنی زیرەکی گشتی و زیادبونی توانا لە پڕۆسێسە ژیریە باڵاکاندا، وەکو بیرکردنەوە، وەبیرهێنانەوە، بەندن لەسەر تێگەیشتن و هەڵێنجان، و فێربونو خەیاڵکردنەوە، هەرزەکار لەم قۆناغەدا توانستە ژیریەکانی وەکو ماتماتیک زیاد دەکات، توانای مامەڵکردنی هەیە لەگەڵ ژمارەو زمانەوانی و وردی لە گوزارشت کردن، و توانی میکانیکی و هونەری و داهێنانی لا بەدەردەکەوێت، وەکو چالاکی بەرهەمێکی عەقڵی ، بەدەرلەمانەش هەرز .
|
||
|
Qadirzada.com ©2009. All rights reserved
|
||